Archikatedra Przemyśl, pełna nazwa Archikatedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Jana Chrzciciela, jest jednym z najważniejszych zabytków sakralnych znajdujących się w Przemyślu. Kompleks katedralny składa się z kościoła oraz wolno stojącej dzwonnicy, zlokalizowany jest w centrum Przemyśla, na południe-zachód i powyżej Rynku. Świątynia posiada mieszane cechy stylowe, obejmujące gotyk, barok, neogotyk oraz neobarok. Budowla orientowana, z lekkim odchyleniem osi w kierunku północno-wschodnim, prezentuje trójnawowy, czteroprzęsłowy korpus, rozszerzający się w kierunku wschodnim, poprzedzony kruchtą o szerokości nawy głównej. Po bokach wschodnich przęseł dostawione są centralne kaplice: północna owalna (Drohojowskich) i północna ośmioboczna (Fredry). Prezbiterium stanowi przedłużenie nawy głównej, jest trójprzęsłowe, zakończone trójboczną absydą. Katedra została zbudowana z kamienia i cegły, a jej ściany częściowo otynkowane, a częściowo oblicowane kamieniem.
Kluczowe wnioski
- Archikatedra Przemyśl to jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych w Polsce, o bogatej historii i wyjątkowych walorach architektonicznych oraz artystycznych.
- Kompleks katedralny, składający się z kościoła i wolno stojącej dzwonnicy, odzwierciedla złożone dzieje tego miejsca, od średniowiecza po czasy współczesne.
- Zachowane w murach archikatedry dzieła sztuki, od renesansowych nagrobków po barokowe i rokokowe wyposażenie wnętrz, świadczą o niebywałym bogactwie kulturowym.
- Budowla, będąca harmonijnym połączeniem różnych stylów architektonicznych, stanowi ważny ośrodek życia religijnego regionu.
- Archikatedra Przemyśl to niezwykle cenny zabytek, będący integralną częścią dziedzictwa kulturowego miasta i regionu.
Lokalizacja i opis ogólny archikatedry w Przemyślu
Zespół katedralny, w skład którego wchodzi archikatedra i dzwonnica, został zlokalizowany na południe-zachód i powyżej Rynku, w połowie drogi z Rynku na Zamek. Kompleks znajduje się w centrum pl. Katedralnego, otoczony zabudową związaną głównie z kościołem rzymskokatolickim, m.in. od północy zespołem pałacu biskupiego. Świątynia jest orientowana, z lekkim odchyleniem osi w kierunku północno-wschodnim. Na północno-wschodniej ścianie, w odległości ok. 6 m od prezbiterium, założona jest dzwonnica, o osi również odchylonej w kierunku północno-wschodnim.
| Adres | Kontakt | Godziny otwarcia |
|---|---|---|
| pl. katedralny 3 | +48 16 678 26 25 [email protected] |
poniedziałek-sobota 9:00-18:00 niedziela 00-19:00 |
Odwiedź stronę internetową archikatedra.przemysl.pl, aby zaplanować swoją wizytę w archikatedrze w Przemyślu.
Powstanie i rozwój archikatedry Przemyśl na przestrzeni wieków
Biskupstwo łacińskie w Przemyślu zostało utworzone przypuszczalnie w latach 1345-49. Pierwsza katedra przemyska mieściła się w nieistniejącym już kościele śś. Piotra i Pawła. Pod prezbiterium dzisiejszej katedry natrafiono także na pozostałości romańskiej rotundy, wzniesionej około połowy XII wieku.
Budowę obecnej świątyni rozpoczęto po 1465 roku z fundacji biskupa Michała Błażejowskiego. Do 1474 roku wzniesiono prezbiterium, a do 1490 roku trójnawowy korpus. W XVIII wieku miała miejsce barokizacja kościoła, obejmująca zarówno architekturę, jak i wnętrza. W 1883 roku podjęto prace przy regotycyzacji katedry, a w latach 1901-1913 katedra została przebudowana według projektu Stanisława Majerskiego, podczas której przekształcono korpus, wzniesiono obecną fasadę oraz nadbudowano wieżę.
Architektura i wystrój wnętrza archikatedry Przemyśl
Obecnie archikatedra w Przemyślu jest budowlą o cechach gotyku, baroku oraz neogotyku i neobaroku. Składa się z późnogotyckiego prezbiterium oraz późnobarokowego trójnawowego korpusu. Po obu stronach korpusu dobudowane zostały barokowe kaplice: Drohojowskich od północy i biskupa Aleksandra Fredry od południa. Prezbiterium na zewnątrz opięte jest uskokowymi przyporami. Późnobarokowa fasada frontowa jest dwukondygnacyjna i zwieńczona trójkątnym szczytem, poprzedzona kruchtą na niemal całej szerokości.
Prezbiterium i nawa główna nakryte są dachami dwuspadowymi, a nawy boczne dachami pulpitowymi. Wewnątrz prezbiterium wydzielone jest ostrołukową arkadą i nakryte sklepieniem sieciowo-gwiaździstym, a jego wysokie ostrołukowe okna ozdobione są maswerkami. Nawa główna nakryta jest sklepieniem kolebkowo-krzyżowym, zaś nawy boczne sklepieniami krzyżowymi. Na sklepieniu prezbiterium zachowały się wczesnorenesansowe malowidła z połowy XVI wieku o motywach roślinnych, autorstwa Tadeusza Popiela.
Zabytki i dzieła sztuki w archikatedrze Przemyśl
Wyposażenie wnętrza archikatedry jest przeważnie neogotyckie i neobarokowe, pochodzące z przełomu XIX i XX wieku. W prezbiterium znajduje się neogotycki ołtarz główny projektu Tadeusza Prylińskiego, z płaskorzeźbą Zygmunta Langmana. Większość ołtarzy bocznych ma charakter barokowy lub neobarokowy, będąc dziełem Ferdynanda Majerskiego.
Wśród cennych zabytków wymienić należy renesansową płytę nagrobną biskupa Jana Dziaduskiego (zm. 1559) oraz późnorenesansowy nagrobek Jana Fredry, kasztelana przemyskiego (zm. 1589) i jego żony Anny ze Stadnickich (zm. 1622). Rokokowa kaplica Drohojowskich, zbudowana około 1580 roku, została ozdobiona iluzjonistycznymi malowidłami ściennymi Stanisława Stroińskiego z 1756 roku. Późnobarokowa kaplica biskupa Fredry, wzniesiona około 1725 roku, posiada dekorację malarską Karola de Prevo z 1731 roku.
W południową ścianę prezbiterium wmurowana została w 1910 roku tablica pamiątkowa 400-lecia bitwy pod Grunwaldem, autorstwa Jana Raszki.
Archikatedra Przemyśl na przestrzeni dziejów
Archikatedra Przemyśl jest jednym z najważniejszych zabytków sakralnych nie tylko miasta, ale całego regionu. Jej historia sięga XIV wieku, kiedy to utworzono tu biskupstwo łacińskie. Obecna świątynia została wzniesiona w XV i XVIII wieku, a następnie przebudowana w XIX i na początku XX wieku, zyskując mieszane cechy stylowe.
Katedra odegrała znaczącą rolę w dziejach Przemyśla i diecezji, będąc centrum życia religijnego, kulturalnego i społecznego. Zachowane w jej wnętrzach dzieła sztuki sakralnej, od średniowiecza po XX wiek, świadczą o bogatej spuściźnie artystycznej i duchowej tego miejsca.
Archikatedra pozostaje ważnym ośrodkiem kultu religijnego, a zarazem cenny zabytek architektury i sztuki, stanowiący nieodłączny element dziedzictwa kulturowego Przemyśla.
Dzwonnica archikatedry – historia i architektura
Przy archikatedrze w Przemyślu stoi wysoka na 71 metrów, późnobarokowa dzwonnica, wzniesiona w latach 1759-1764, a następnie nadbudowana w 1907 roku o trzecią neobarokową kondygnację, nakrytą hełmem z dwiema spiętrzonymi elewacjami. Na dzwonnicy wiszą cztery dzwony, z których najstarszy pochodzi z 1766 roku i został wykonany przez lwowskiego ludwisarza Teodora Polańskiego. Pozostałe trzy dzwony pochodzą z odlewni braci Felczyńskich w Przemyślu, a jeden z nich został ufundowany przez ówczesnego prezydenta Polski, Ignacego Mościckiego.
Wniosek
Archikatedra w Przemyślu to jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych w Polsce, o bogatej historii i wyjątkowych walorach architektonicznych oraz artystycznych. Kompleks katedralny, składający się z kościoła i wolno stojącej dzwonnicy, jest odzwierciedleniem złożonych dziejów tego miejsca, od średniowiecza po czasy współczesne.
Zachowane w jego murach dzieła sztuki, począwszy od renesansowych nagrobków, poprzez barokowe i rokokowe wyposażenie wnętrz, aż po XIX- i XX-wieczne realizacje, świadczą o niebywałym bogactwie kulturowym archikatedry. Budowla, którą cechuje harmonijne połączenie różnych stylów architektonicznych, stanowi ważny ośrodek życia religijnego, a zarazem niezwykle cenny zabytek, będący integralną częścią dziedzictwa kulturowego Przemyśla i regionu.
